به گزارش خبرنگار نبض وطن، در حقوق ایران نیز، با توجه به معاهدات بین‌المللی مانند «کنوانسیون حقوق کودک» که ایران نیز به آن پیوسته است، قوانینی وضع شده است تا از حقوق کودکان حمایت کند. یکی از اصول بنیادین در حقوق کودک، معاضدت‌های قانونی است که به‌طور خاص از حقوق و مصالح این قشر دفاع می‌کند. معاضدت‌های قانونی به‌معنای حمایت‌های قانونی و قضائی است که به افراد برای احقاق حقوق خود در مواجهه با نقض حقوق‌شان ارائه می‌شود. در این یادداشت، به بررسی معاضدت‌های قانونی در حقوق ایران از حقوق کودکان و اشاره به مواد قانونی مرتبط با آن پرداخته خواهد شد.
مفهوم معاضدت قانونی
معاضدت قانونی به‌طور عمومی به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌شود که برای حمایت از افراد و تأمین حقوق آنها در برابر نقض حقوق‌شان از سوی نهادها یا افراد دیگر صورت می‌گیرد. این معاضدت‌ها می‌توانند از طریق مراجع قضائی، دولتی و سایر نهادهای قانونی به کودکانی که نیازمند حمایت هستند، اعطا شوند. در حقوق ایران، حمایت از حقوق کودکان از طریق معاضدت‌های قانونی به اشکال مختلفی صورت می‌گیرد که شامل حمایت‌های قضائی، اجتماعی، بهداشتی، آموزشی و سایر حمایت‌ها است.
حقوق کودکان در نظام حقوقی ایران
در حقوق ایران، حقوق کودکان بر اساس موازین شرعی، قوانین مدنی و قوانین خاص حمایتی مانند «قانون حمایت از کودکان و نوجوانان» و «قانون حمایت از حقوق معلولان» تدوین شده است. علاوه بر این، ایران به کنوانسیون حقوق کودک که در سال ۱۹۸۹ توسط سازمان ملل متحد تصویب شده است، پیوسته است و این کنوانسیون به‌طور گسترده‌تری حقوق کودکان را در سطح بین‌المللی به رسمیت شناخته است.
قانون مدنی ایران و حقوق کودک
قانون مدنی ایران در مواد مختلفی به حقوق کودک اشاره دارد. یکی از مهم‌ترین مسائل در قانون مدنی ایران، حمایت از حقوق کودک در برابر تصمیمات نادرست یا اقدامات غیرقانونی است. در این خصوص، طبق ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی، حضانت کودک تا سن ۷ سالگی بر عهده مادر است، و پس از آن، اگر اختلافی میان والدین وجود داشته باشد، در انتخاب حضانت، توجه به مصلحت کودک مدنظر قرار می‌گیرد.
قانون حمایت از کودکان و نوجوانان
یکی از مهم‌ترین قوانین حمایتی در حقوق ایران، «قانون حمایت از کودکان و نوجوانان» است که در سال ۱۳۸۱ تصویب شد. این قانون به‌طور خاص به بررسی وضعیت کودکان در معرض آسیب، مشکلات اجتماعی، اقتصادی و روانی می‌پردازد و تدابیری برای حمایت از این کودکان در نظر گرفته است. همچنین در این قانون، مسئولیت‌هایی برای نهادهای دولتی و غیر دولتی برای حمایت از کودکان و پیشگیری از سوءاستفاده‌های مختلف تعیین شده است.
معاضدت‌های قانونی در حقوق ایران از حقوق کودکان
در حقوق ایران، معاضدت‌های قانونی برای حمایت از کودکان در موارد مختلفی از جمله سرپرستی، آموزش، سلامت و حفاظت از آسیب‌های جسمی و روانی در نظر گرفته شده است. برخی از معاضدت‌های قانونی مهم عبارتند از:
حمایت قضائی از حقوق کودکان
یکی از معاضدت‌های قانونی مهم در ایران، حمایت قضائی از حقوق کودکان است. این حمایت در قالب قوانین مختلف قضائی به‌ویژه در مواردی مانند حضانت، نگهداری از کودک، حقوق خانوادگی و حفاظت در برابر کودک‌آزاری انجام می‌شود. به‌عنوان مثال، در صورتی که والدین کودک به‌دلیل اختلافات یا دلایل دیگر قادر به نگهداری از فرزند خود نباشند، قانون به‌طور موقت یا دائمی تکلیف حضانت را تعیین می‌کند. همچنین در مورد کودکانی که در معرض سوءاستفاده یا آزار قرار دارند، دادگاه می‌تواند با صدور حکم، از کودک حمایت کند.
ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی به‌طور صریح اعلام می‌کند که در صورت وجود اختلاف در مورد حضانت کودک، مصلحت کودک باید در نظر گرفته شود و در نهایت بهترین شرایط برای کودک فراهم گردد.
حمایت اجتماعی از کودکان
حمایت‌های اجتماعی از کودکان شامل خدمات مختلفی است که از سوی دولت و نهادهای حمایتی به کودکان نیازمند ارائه می‌شود. این خدمات می‌تواند شامل حمایت مالی، کمک‌های بهداشتی، روانشناختی و آموزشی باشد. همچنین، طبق ماده ۵ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان، دولت موظف است خدمات ویژه‌ای برای کودکانی که در معرض آسیب قرار دارند، فراهم کند.
در بسیاری از موارد، سازمان‌های مردم‌نهاد نیز می‌توانند در این زمینه کمک‌های قابل توجهی ارائه دهند و دولت نیز به همکاری با این سازمان‌ها می‌پردازد.
معاضدت‌های قانونی در مواجهه با کودک‌آزاری
در مواجهه با کودک‌آزاری، قانون ایران تدابیر خاصی را برای حمایت از کودکان پیش‌بینی کرده است. ماده ۳ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان به‌صراحت اعلام می‌کند که هرگونه آزار جسمی یا روحی کودکان، جرم است و افراد مسئول باید تحت پیگرد قانونی قرار گیرند. این قانون به‌طور خاص به کودک‌آزاری در خانواده، مدرسه و محیط‌های اجتماعی اشاره دارد.
دادگاه‌ها و مقامات قضائی در ایران، با توجه به اهمیت و حساسیت موضوع، اقدامات فوری را برای جلوگیری از آسیب به کودکان و حمایت از آنها انجام می‌دهند. برای مثال، اگر فردی کودک را مورد آزار جسمی یا جنسی قرار دهد، دادگاه می‌تواند حکم‌های محکومیت برای فرد مجرم صادر کند.
حمایت‌های قانونی در زمینه آموزش و پرورش
حق آموزش و پرورش برای کودکان در ایران به‌طور قانونی تضمین شده است. طبق ماده ۳۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دولت موظف است امکانات آموزشی را برای همه کودکان فراهم کند. این حمایت‌ها شامل فراهم کردن مدارس، تامین معلمان و برنامه‌های آموزشی متناسب با نیازهای کودکان است.
دولت ایران همچنین به‌طور ویژه از کودکان در شرایط آسیب‌پذیر مانند کودکان کار، کودکان خیابانی و کودکان بی‌سرپرست حمایت می‌کند تا آنها نیز از فرصت‌های آموزشی بهره‌مند شوند.
حقوق کودکان در حقوق ایران به‌طور خاص مورد توجه قرار گرفته است و معاضدت‌های قانونی مختلفی برای حمایت از این حقوق در نظر گرفته شده است. از حمایت‌های قضائی در موارد حضانت و کودک‌آزاری گرفته تا حمایت‌های اجتماعی و آموزشی، تمامی این تدابیر هدفمند به‌منظور تامین بهترین شرایط برای رشد و رفاه کودکان است. ایران با توجه به معاهدات بین‌المللی و قوانین داخلی خود، متعهد به رعایت حقوق کودکان است و قوانین مختلفی برای حمایت از این حقوق به تصویب رسانده است. بنابراین، معاضدت‌های قانونی در حقوق ایران برای کودکان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده و همچنان نیازمند توجه و توسعه بیشتر در راستای حمایت از حقوق آنان است.