به گزارش نبض وطن، در شرایط بحرانی مانند جنگ، تنشهای روانی و اضطراب جمعی به یکی از بزرگترین چالشهای جامعه تبدیل میشود. در این میان، رسانهها به عنوان “پل ارتباطی” بین مردم، دولت و واقعیتهای میدان نبرد، نقش حیاتی در مدیریت این تنشها ایفا میکنند. این یادداشت به بررسی راهکارهایی میپردازد که رسانهها با به کارگیری آنها میتوانند به کاهش فشار روانی کمک کنند، از جمله ارائه “اطلاعات شفاف”، تولید محتوای امیدبخش و پرهیز از “زبان تحریکآمیز”.
۱. ارائه اطلاعات شفاف و بهموقع
بر اساس پژوهش “کمیته بینالمللی صلیب سرخ” (ICRC, 2020)، یکی از عوامل اصلی افزایش اضطراب در جنگ، انتشار “اخبار ضدونقیض” و شایعات است. رسانهها با انتشار دادههای دقیق و تأییدشده از منابع معتبر مانند سازمانهای بینالمللی یا نهادهای رسمی، میتوانند از سردرگمی
مخاطبان بکاهند. به عنوان مثال، در جنگ اوکراین، رسانههایی مانند “BBC” با ایجاد بخشهای ویژه “فکتچکینگ”، به کاهش باورپذیری اخبار جعلی کمک کردند.
۲. تأکید بر محتوای امیدبخش و انسانی
مطالعه “سازمان جهانی بهداشت” (WHO, 2022) نشان میدهد که پوشش رسانهایِ صرفاً ترسمحور، سطح کورتیزول (هورمون استرس) را در بدن افزایش میدهد. در مقابل، گزارشهایی از “همبستگی اجتماعی”، اقدامات بشردوستانه یا داستانهای مقاومت شهروندان (مثل پناهدهی به آوارگان) میتواند حس کنترل و انسجام را تقویت کند. شبکه “Al Jazeera” در پوشش جنگ غزه، با نمایش تصاویری از کمکهای داوطلبانه محلی، نمونهای از این رویکرد بود.
۳. پرهیز از زبان تحریکآمیز و تصاویر خشن
“انجمن روانشناسی آمریکا” (APA, 2021) هشدار میدهد که استفاده از واژگان توهینآمیز یا نمایش بیپروای صحنههای خشونت، به “ترومای جمعی” دامن میزند. رسانهها باید به جای اصطلاحاتی
مانند “کشتار بیرحمانه”، از عبارات خنثی مانند “درگیری مسلحانه” استفاده کنند. همچنین، پخش تصاویر بدون هشدار میتواند برای کودکان و قربانیان جنگ آسیبزا باشد.
۴. آموزش مهارتهای مقابله با استرس
برخی رسانهها در بحرانها، محتوای آموزشی را در کنار اخبار منتشر میکنند. به گفته “یونیسف” (UNICEF, 2023)، برنامههای رادیویی که تکنیکهای “تنفس دیافراگمی” یا “مدیریت اضطراب” را آموزش میدهند، در کمپهای پناهندگان اثربخش بودهاند. شبکه “رادیو ندا” در سوریه، نمونهای از این اقدامات است.
۵. تعامل با روانشناسان و متخصصان
همکاری رسانهها با کارشناسان سلامت روان میتواند به تولید محتوای متعادل بینجامد. مثلاً، مصاحبه با روانشناسان درباره “سندروم استرس پس از سانحه” (PTSD) یا راههای حمایت از کودکان در جنگ، آگاهی عمومی را افزایش میدهد (منبع: “مجله لانست”، ۲۰۲۲).
رسانهها نه تنها بازتابدهنده جنگ، بلکه تسهیلگر آرامش روانی جامعه هستند. با رعایت اصولی مانند “اخلاق رسانهای”، “دقت خبری” و تمرکز بر “روایتهای انسانی”، میتوان از تبدیل تنش به بحرانهای عمیقتر جلوگیری کرد. البته این امر مستلزم همکاری نهادهای نظارتی و خودانتظامی رسانههاست.