به گزارش نبض وطن به نقل از شورای عالی انقلاب فرهنگی علی لاریجانی در جریان نخستین جلسه ستاد تعلیم و تربیت شورا با هدف ترمیم سند تحول بنیادین آموزش و پرورش گفت: ۱۴ سال از ابلاغ سند تحول بنیادین می گذرد و اهمیت بررسی میزان تاثیرگذاری واقعی این سند در چهارچوب نظام آموزشی کشور ضرورت دارد اینکه بخواهیم درک دقیقی از میزان اثرگذاری سند در خروجیهای آموزش و پرورش داشته باشیم و این یک گام اساسی برای هرگونه بازنگری است.
وی معتقد است که شناخت نقاط قوت و چالشهای پیش رو، امری ضروری برای برنامهریزیهای آتی است و این ارزیابی را فرصتی برای بهرهگیری از تجربیات و بهبود مستمر است.
رئیس سابق مجلس شورای اسلامی همچنین با اشاره به اهمیت توجه به حجم و شیوه نگارش اسناد کلان، پیشنهاد کرد که در فرآیند تدوین و بازنگری، بر روی مفاهیم کلیدی و اهداف بنیادین تمرکز بیشتری صورت گیرد.
لاریجانی بیان داشت: آنچه که مهم است، انتقال شفاف و مؤثر مفاهیم و اهداف است تا همکاران در آموزش و پرورش، اعم از مدیران مدارس و معلمان، بتوانند با رویکردی خلاقانه و متناسب با شرایط بومی، این مفاهیم را به بهترین شکل پیادهسازی کنند. همچنین سپردن بخشی از فرآیند تشریح و اجرای برنامهها به بدنه کارشناسی و تخصصی نظام آموزشی، موجب شکوفایی ابتکارات و همافزایی بیشتر خواهد شد.
وی ضمن تشویق به رویکردی تسهیلگرانه در فرآیند تدوین و اجرای اسناد، بر لزوم واگذاری بخشی از جزئیات اجرایی به دست اندرکاران تعلیم و تربیت تاکید کرد تا بتوانند با اتکا به دانش تخصصی و خلاقیت خود، در جهت تحقق اهداف سند گام بردارند.
سند تحول بنیادین آموزش و پرورش باید سندی زنده باشد
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در نشست ستاد تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی به ریاست وی برگزار شد، به پیروزی قاطع جمهوری اسلامی ایران در مقابله با تجاوز دشمنان در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه اشاره کرد و گفت: ایران به تنهایی و تنها با امکانات هوافضای سپاه و حضور مردم، توانست این دشمنان را زمینگیر کند، طوری که دشمن مجبور شد پیشنهاد آتشبس دهد.
حجت الاسلام عبدالحسین خسروپناه با قدردانی از فداکاریها و جانفشانیهای شهدا، دانشمندان شهید، رزمندگان سلحشور که حتی با دست و پای شکسته و گچ گرفته در جبههها حاضر میشدند، تاکید کرد: باید قدردان این عزیزان باشیم، واقعاً این عزیزان عزت و اقتدار ایران را نشان دادند و باید از دانش و حکمت دانشمندان شهید، در این مسیر مهم بهرهمند شد.
وی از «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» به عنوان یک سند زنده و پویا یاد کرد و گفت که باید با توجه به تحولات سریع علمی و اجتماعی مداوم مورد بازنگری قرار گیرد. این سند باید روز به روز بهتر و بیشتر ترمیم شود. امروز شما سند را بهروز کردید، ممکن است دو سال دیگر یا سه سال دیگر نیاز به بهروزرسانی داشته باشد؛ چرا که تحولات بسیار سریع است.
شفافسازی اثربخشی سند تحول بنیادین
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز با طرح پرسشی بنیادین، بر ضرورت شفافسازی میزان اثرگذاری سند در طول ۱۴ سال گذشته تاکید کرد و خواستار تمرکز بر یافتن راهکارهای عملیاتی و کلیدی برای ترمیم آن شد.
محمدرضا مخبردزفولی گفت: اگر ما وارد چرخه معیوب بررسی جزئیات این سند شویم، مجدداً زمان زیادی صرف خواهد شد و ممکن است در عمل هیچ اتفاقی رخ ندهد. این سند با دقت و بند به بند و کلمه به کلمه در ۲۳ جلسه صحن شورا به تصویب رسیده است.
وی همچنین به رویکرد صحیح در تصویب نقشه جامع علمی کشور و مهندسی فرهنگی اشاره کرد که با مشارکت و بررسی دقیق در صحن شورا انجام پذیرفته است.
مخبردزفولی با ارائه پیشنهاداتی، بر لزوم شناسایی مواردی که میتواند راه میانبری برای تحقق سند ایجاد کند تاکید کرد.
وی با استناد به فرمایشات رهبر معظم انقلاب در سال ۱۳۹۹، به ۲ محور مهم اشاره کرد: اول، توجه به استعدادهای برتر که اخیراً نیز مورد تاکید مجدد قرار گرفته است، و دوم، استانداردسازی مدارس دولتی.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: حدود ۷۰ تا ۸۰ هزار مدرسه دولتی نیازمند استانداردسازی هستند و پیشنهاد میشود که دولت سالانه ۱۰ درصد از این مدارس را به سمت استاندارد شدن پیش ببرد تا عدالت آموزشی تحقق یابد.
وی بر لزوم بازنگری در نظام ارائه دیپلم و بستههای علمی آموزشی، با توجه به همپوشانی برخی دروس با مقاطع دانشگاهی، اشاره کرد.
مخبردزفولی بر اهمیت یافتن کلیدیترین موضوعات و رسیدن به نقطه اشتراک برای تعیین دو سه راه حل کلیدی و اجرای آنها در یک دوره زمانی مشخص تاکید کرد و اجماع و حمایت همگانی برای تحقق این اهداف را خواستار شد تا از اتلاف وقت و دست نیافتن نتایج ملموس در فرآیند ترمیم سند جلوگیری شود.
چالشهای عملیاتی و فرایندی در اجرای سند تحول بنیادین
عضو دیگر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این جلسه، با طرح چهار ملاحظه کلیدی، به بررسی چالشهای عملیاتی و فرایندی اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش پرداخت و بر لزوم واقعگرایی، نهادزدایی و اجماع بر راهکارهای مؤثر تاکید کرد.
حجت الاسلام سعید رضا عاملی با اشاره به مقیاس عظیم آموزش و پرورش، از جمله یک میلیون معلم، ۱۷ میلیون دانشآموز و ۱۲۰ هزار مدرسه، و سهم این حوزه از بودجه کل کشور که متاسفانه کاهش یافته است، ابراز نگرانی کرد که تغییرات مد نظر با بودجهای اندک، قابل اجرا نیست.
وی همچنین به اختلال در ارتباطات به عنوان یک چالش بزرگ در اجرای سند در مقیاس وسیع اشاره کرد و بیان داشت که پیامها از مبدأ تا مقصد دچار تحریف شده و این امر مانع اجرای مؤثر سند میشود.
عاملی بر این نکته تاکید کرد که در عصری که رسانههای اجتماعی در حال دگرگونی زیست دانشآموزان هستند، آموزش و پرورش نیازمند همافزایی با فناوری و نهادزدایی است.
وی با اشاره به بند هشتم سند که به فضای مجازی میپردازد، معتقد است که این بند باید در اولویت قرار گیرد، چرا که زیستبوم دوم، یعنی فضای مجازی، از زیستبوم اول قدرتمندتر شده است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بر لزوم نهادزدایی و سپردن برخی اختیارات به بدنه کارشناسی و مدارس تاکید کرد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنین پیشنهاد کرد که آموزش و پرورش موظف شود در۶ ماه، شاخصهای عملیاتی را تدوین و به تایید ستاد تعلیم و تربیت برساند تا نظارت و اجرای سند تسهیل شود.
عاملی به بحث مدرسه تراز نیز اشاره کرد و با پیشنهاد نهادزدایی از آموزش و پرورش، بر لزوم کاهش دستگاههای موازی و تمرکز بر نقش محوری مدارس در تحقق اهداف سند تاکید کرد.
ضرورت بازنگری در نحوه تدوین و اجرای اسناد کلان
صادق واعظزاده عضو دیگر این شورا، با طرح دیدگاهی نوآورانه، بر ضرورت بازنگری در شیوه تدوین و ارائه اسناد کلان در کشور تاکید کرد و توجه ویژه به طرح شهاب به عنوان یکی از مباحث مهم و مغفول مانده در نظام آموزشی را خواستار شد.
وی، با اشاره به ضرورت تحویل گرفتن محموله علمی برای آزمایشگاه، بر اهمیت تهیه اسناد سیاستی به گونهای که قابلیت طرح و تصویب کلمه به کلمه در بالاترین مراجع تصمیمگیری همچون شورای عالی انقلاب فرهنگی را داشته باشند، تاکید کرد.
وی با بیان اینکه حجم زیاد اسناد، فرصت مطالعه و هضم کامل را از سیاستگذاران و تصمیمگیران، حتی متخصصان این حوزه، سلب میکند، پیشنهاد داد: سند باید فشرده شود و در حد چند صفحه تهیه شود تا کلیت و جهتگیریهای اساسی آن به طور واضح در ذهن سیاستگذاران ثبت شود.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی معتقد است که این رویکرد، ضمن حفظ جامعیت، از پیچیدگیهای غیرضروری کاسته و تصویب نهایی را تسهیل خواهد کرد.
تاکید بر رویکرد عملیاتی، مشارکت مردمی و رفع خلأهای هویتی- بینالمللی
فهیمه فرهمندپور، دبیر ستاد زنان و خانواده و عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بر لزوم بازنگری در فرایند تدوین و اجرای سند با نگاهی عملیاتی و میدانی تاکید کرد و گفت: اگرچه تلاش برای ملموستر کردن آن با واژگانی مانند زندگی شایسته، شاداب، مفید، هدفمند و دلپذیر ستودنی است، اما واژه سازگار با ارزشهای اسلام در مفهوم حیات طیبه جایگزین شده است.
وی معتقد است این جایگزینی، ماهیت زیست ارزشمحور و دینمحور را تضعیف کرده و باید نسبت به محتوای آن بازنگری شود.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی همچنین به تعبیر ارزشهای مشترک جهانی در سند اشاره کرد و خواستار تعریف شفاف این ارزشها یا جایگزینی عبارات مبهم و تفسیرپذیر شد.
لزوم بازنگری محتوایی و فرایندی در سند تحول بنیادین
ایمان افتخاری، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، با ارائه نقدهای دقیق، بر لزوم بازنگری محتوایی و فرایندی سند با تاکید بر اصلاح بخشهای ابتدایی و پرداختن به تحولات آینده تاکید کرد و تغییرات اعمال شده در بخشهایی از سند، از جمله بیانیه ارزشها، بیانیه ماموریت و بیانیه چشمانداز را مورد پرسش قرار داد.
وی به جابجایی کلمات و تغییر معنای برخی عبارات در ویرایش سند اشاره کرد که درک مفهوم جدید را دشوار ساخته است.
افتخاری به مفهوم مدرسه تراز اشاره کرد و گفت که تعریفی که از مدرسه به عنوان فضای اجتماعی هدفمند ارائه شده، خوب است، اما باید با توجه به تحولات زیست آینده دانشآموزان، منعکس کننده نقش فضای مجازی و ابزارهای جدید باشد.
وی بر این باور است که سند در این زمینه، همچنان نگاهی به گذشته دارد و از پاسخگویی به تحولات آینده غافل مانده است.
تاکید بر نقش حیاتی شورای عالی در نظارت و سیاستگذاری
منصور کبگانیان، عضو این شورا، با اشاره به اهمیت فرایندی و محتوایی این سند، به تشریح دیدگاههای خود در خصوص رویکرد ترمیم، نقش شورای عالی انقلاب فرهنگی و چالشهای موجود در اجرای سند پرداخت و در خصوص بخش شاخصها ابراز نگرانی کرد و گفت که صرف افزودن کلمه شاخص به اهداف، به معنای ایجاد شاخصهای کلیدی عملکردی دقیق نیست و نیازمند شاخصهای عملیاتی و قابل ارزیابی است.
نکته مهم دیگری که کبگانیان به آن پرداخت، دولتی بودن سند و ضعف در توجه به مشارکت مردمی، خانوادهها و کنشگران میدانی بود و بر این باور است که تحول در آموزش و پرورش، نیازمند مدیر تحولگرا است و سند باید به تربیت چنین مدیرانی نیز توجه کند.
ارائه گزارش فرایند ترمیم سند تحول بنیادین
سیدجلال موسوی، دبیر ستاد تعلیم و تربیت گفت: این سند پس از تصویب در شورای عالی آموزش و پرورش در اوایل پاییز ۱۴۰۳، برای بازنگری به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شده و پس از آن، کارشناسیها و تشکیل کمیسیونهای تخصصی با حضور متخصصان و صاحبنظران آغاز شده است.
دبیر ستاد تعلیم و تربیت همچنین به ارتباط با نهادهایی چون کمیسیون اصل ۹۰ مجلس و دریافت نظرات مکتوب از نهادهای حوزوی و دانشگاهی اشاره کرد.
موسوی به تغییرات گسترده در بخشهایی مانند بیانیه ارزشها (کاهش ۶ موردی)، بیانیه ماموریت (افزایش سه برابری حجم) و اهداف کلان (افزایش ۲ هدف)، اشاره کرد. این تغییرات، که شامل حذف برخی راهکارها، افزودن راهکارهای جدید و جابجایی مفاهیم به پاورقی بوده است، منجر به نقد تغییر ماهیت و هویت سند از سوی برخی صاحبنظران شده است.
دبیر ستاد تعلیم و تربیت چهار رویکرد اصلی را که در جلسات کمیسیون مطرح شده بود، برشمرد و گفت: رویکرد ترمیم به معنای واقعی که توسط تدوینکنندگان سند حمایت میشود، تغییرات را ناشی از تغییرات محیطی، تحولات فضای مجازی، نیاز و علایق نسل نو، رخدادهای تربیتی بینالمللی و تسهیل در روند اجرا میداند.
وی ادامه داد: رویکرد ترمیم با دلایل دقیق مشخص ضمن پذیرش ترمیم، بر لزوم شفافسازی دقیق دلایل تغییرات تاکید میشود تا از حجیم شدن غیرضروری سند و تغییر ماهیت آن جلوگیری شود. در رویکرد فراتر از ترمیم، برخی معتقدند که تغییرات اعمال شده فراتر از ترمیم بوده و ماهیت سند را تغییر داده است، به طوری که سرمایه ۱۲-۱۳ ساله حاصل از اجرای سند قبلی نادیده گرفته شده است. رویکرد تدوین سند جدید، با توجه به تغییرات محیطی و زیست آینده دانشآموزان، بر لزوم تدوین یک سند جدید تاکید دارد.
وی از اعضای ستاد خواست تا با در نظر گرفتن این رویکردها، در خصوص نحوه پیشبرد کار و تعیین تکلیف نهایی سند تصمیمگیری کند.
درسآموختههایی از تجربیات جهانی برای تحول در نظام آموزشی ایران
رضا مراد صحرایی، وزیر پیشین آموزش و پرورش توضیح داد که نشستهای وزارتی حضوری، به اشتراکگذاری یافتهها و یادگیری از یکدیگر و همچنین دسترسی به داشبوردهای توسعه انسانی و مشاوره تحقیقاتی، از جمله ویژگیهای این برنامه است.
وی تاکید کرد: دانشگاه هاروارد از طریق این داشبوردها، با دفاتر وزرای شرکتکننده در ارتباط بوده و راهنماییهای مجازی ارائه میدهد. همچنین، یادگیری همتا به همتا از طریق تعیین مربی یا منتور از افراد برجسته جهانی، بخش دیگری از این برنامه موفق است.