کشورهای غربی به ویژه آمریکا همواره تلاش داشتهاند تا با به کار گرفتن ابزارهای مختلف از جمله قطعنامههای بینالمللی، جمهوری اسلامی ایران را به تسلیم وادار کنند؛ از این رو در طول سالهای گذشته، تحریمهای ظالمانهای را علیه دولت و ملت ایران به تصویب رسانده که بهصورت آشکار با حقوق بشر در تناقض بوده است. در حالی که آمریکا همه توان سیاسی، اقتصادی، دیپلماتیک و نظامی خود را به کار گرفته تا بتواند با مشارکت دیگر کشورها، ایران را وادار به پذیرش خواستههای خود کند و هدف اصلی خود که در مرحله اول ایجاد تغییر بنیادین در رویکردها و سیاستهای و در نهایت نابودی ایران است، جامه عمل بپوشاند.
آمریکا توانسته است با بهکارگیری ابزارهای مختلف متحدان خود و بسیاری کشورهای دیگر را وادار کند تا در راستای فشار اقتصادی بر ایران با این کشور همکاری کنند؛ این در حالی بود که تا پیش از ۲۰۱۰ میلادی اروپاییها و دیگر کشورها تمایل چندانی به همراهی با آمریکا در تحریم ایران نداشتند، اما آمریکا بهمرور توانست با بهکارگیری ابزارهای مختلف آنها را با خود همراه سازد. بدین ترتیب این کشورها با سیاسی کردن پرونده هستهای ایران و کشاندن آن به شورای امنیت سازمان ملل تاکنون قطعنامههای مختلفی علیه ایران به تصویب رساندهاند. که در یک مدت کوتاه تعلیق ولی سه کشور غربی تلاش می کنند مجدد قطعنامه های سازمان ملل را تحت مکانیسم ماشه برگرداند.
شورای امنیت تا قبل از برجام به بهانه پرونده هستهای ایران قطعنامههایی صادر کرده است که در ادامه به آنها اشاره میشود.
۱)قطعنامه شماره ۱۶۹۶ شورای امنیت ۹ مرداد ۱۳۸۵ (۳۱ جولای ۲۰۰۶) علیه ایران به تصویب رسید. این قطعنامه نخستین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره پرونده هستهای ایران بود.
۲) قطعنامه ۱۷۳۷دومین قطعنامه علیه برنامه هستهای ایران، قطعنامه ۱۷۳۷ بود که در ۲ دی ۱۳۸۵ (۲۳ دسامبر ۲۰۰۶) علیه ایران تصویب شد.
۳) قطعنامه ۱۷۴۷ در چهارم فروردین ۱۳۸۶ (۲۴مارچ ۲۰۰۷) علیه ایران با رأی موافق تمامی ۱۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد، بدون هیچگونه مخالفتی به تصویب رسید. ،
۴) قطعنامه ۱۸۰۳ در ۱۳ اسفند ۱۳۸۶ (۳ مارس ۲۰۰۸) با ۱۴ رأی مثبت و یک رأی ممتنع در محکومیت برنامه هستهای ایران تصویب شد …
۵) قطعنامه ۱۸۳۵ در ۶ مهر ۱۳۸۷ (۲۷ سپتامبر ۲۰۰۸) علیه ایران بسته شد. موضوع آن تأکید بر قطعنامههای پیشین درباره غنیسازی اورانیوم ایران
۶) قطعنامه ۱۸۸۷ که در ۲۴ سپتامبر ۲۰۰۹ با ۱۵ رأی موافق علیه ایران تصویب شد. در این قطعنامه از ایران خواستهشده بود به قطعنامههای قبلی عمل کنند.
۷) قطعنامه ۱۹۲۹ در ۱۹ خرداد ۱۳۸۹ (۹ ژوئن ۲۰۱۰) علیه ایران به تصویب رسید.
این قطعنامه ها در صورتی تصویب شد که ایران تحت نظارت آژانس بین المللی اتمی و در چارچوب ان پی تی فعالیت می کرد.
– دستیابی به سلاح هستهای کشتار جمعی (بمب اتم)
سلاح هستهای بهعنوان آخرین دستاورد تکنولوژیک بشر در حوزه تسلیحات، مخربترین ابزار نظامی ساخته بشر است. شدت اثرات ناشی از کاربرد آن حتی قابل قیاس با سایر سلاحهای کشتارجمعی نیست و کاربرد آنها میتواند حیات انسانی، تمدن بشری و کل زیستبوم (اکوسیستم) را به نابودی بکشاند.
انفجار تسلیحات اتمی حجم بسیار بالایی از مواد رادیواکتیو را متصاعد میکند که میتواند تأثیرات فاجعه باری را در پی داشته باشد. مواد رادیواکتیوی که در پی انفجار این بمبها آزاد میشود، تأثیراتی بر روی منطقه محل انفجار میگذارد که برخی از این تأثیرات به مدت چندین دهه ادامه خواهد داشت. تجربه تاریخی نیز خود گویای این واقعیت است.
تلفات بسیار بالای ناشی از کاربرد سلاحهای هستهای در هیروشیما و ناکازاکی توسط آمریکا در سال ۱۹۴۵ و در جریان جنگ جهانی دوم، اکنون با گذشت بیش از ۷۵ سال از این اقدام، ساکنان این ۲ شهر از تأثیرات فاجعهبار این بمبها رنج میبرند. در طول چند سال اخیر از یکسو سلاحهای هستهای از لحاظ کمی و کیفی توسعهیافته و از سویی دیگر عدم امکان کنترل یا دفاع مؤثر یکی از ویژگیهای ذاتی آنها شده است.
بررسیهای انجامشده و اطلاعات موجود نشان میدهد که اگرچه در مقایسه با چند دهه گذشته، تسلیحات هستهای در جهان کاهشیافته، اما همچنان هزاران نوع از این تسلیحات وجود دارد. با این وجود ارائه آمار دقیقی از تعداد تسلیحات هستهای موجود در جهان به دلیل مخفی نگهداشتن اطلاعات موجود در این زمینه ممکن نیست.
تعداد تسلیحات هستهای به تفکیک کشور تا سال ۲۰۲۰
| کشور | تعداد تسلیحات هستهای | تعداد آزمایش | نخستین
آزمایش |
جدیدترین آزمایش |
| کره شمالی | بین ۳۰ تا ۴۰ | ۶ | اکتبر ۲۰۰۶ | سپتامبر ۲۰۱۷ |
| رژیم صهیونیستی | ۹۰ | نامشخص | نامشخص | نامشخص |
| انگلیس | حدود ۲۱۵ | حدود ۴۵ | اکتبر ۱۹۵۲ | نوامبر ۱۹۹۱ |
| فرانسه | ۲۹۰ | ۲۱۰ | فوریه ۱۹۶۰ | ژانویه ۱۹۹۶ |
| آمریکا | ۵۸۰۰ | حدود ۱۰۳۰ | جولای ۱۹۴۵ | سپتامبر ۱۹۹۲ |
کشورهای جهان چند راکتور هستهای قابل استفاده دارند؟
اکراین ۱۵
آمریکا ۹۹ سوید ۸
فرانسه ۵۸ اسپانیا ۷
زاپن ۴۲ باژیک ۷
چین ۳۸ آلمان ۷
روسیه ۳۵ جمهوری چک ۶
کره جنوی ۲۴ پاکستان ۵
هند ۲۲ ایران ۱
کانادا ۱۹
عدم امضای معاهدات بینالمللی توسط کشورهای غربی دارای سلاح هستهای
عضویت کشورها در اسناد و معاهدات بینالمللی یکی از استراتژیهای کشورهای آمریکایی و اروپایی است تا به بهانه آن بتوانند کنترل موضوعات مورد هدف خود در کشورها را به دستگیرند. این کشورها با روشهای متعدد تلاش میکنند تا کشورهایی که مخالف سیاستهای آنها هستند را تحتفشار قرار دهند تا اسناد تهیهشده به امضای کشور مورد هدف برسد.
آنها در حالی کشورها را مجبور به عضویت در معاهدات میکنند که خودشان هیچگونه تعهدی در برابر عضویت در این اسناد ندارند. این کشورها برخی از اسناد را امضا میکنند، ولی با بهانهها و روشهای مختلف یا اجرا نمیشود یا آن را دور میزنند.
در واقع هدف پنهان امضای معاهدات، تحتفشار قرار دادن کشورها تحت شرایط خاص است؛ بنابراین در موضوع انرژی هستهای نیز این رویه به امری مرسوم تبدیل شده است. بهعنوان نمونه؛ هنگامی که از رژیم صهیونیستی سؤال میشود «چرا سلاح هستهای تولید میکنید» پاسخ میدهد؛ دولت ما پروتکل مربوطه را امضا نکرده است. به طور معمول قدرتهای اصلی هستهای ایالاتمتحده، انگلیس و فرانسه و متحدان ناتو آمریکا از امضای معاهدات مرتبط با منع گسترش و دستیابی به سلاح هستهای سرباز میزنند.
معاهدات بینالمللی در حوزه انرژی هستهای
| عنوان | تاریخ تصویب | اهداف |
| اساسنامه آژانس بینالمللی انرژی اتمی | ۲۶ اکتبر ۱۹۵۶ | اهداف و وظایف آژانس بینالمللی انرژی اتمی را میتواند در سه حوزه دستهبندی کرد:
– کمک به دولتهای عضو در زمینه توسعه، تحقیق و استفاده از انرژی صلحآمیز هستهای – کمک به دولتهای عضو در زمینه حفاظت و ایمنی تأسیسات هستهای – نظارت بر عدم انحراف استفاده از انرژی اتمی برای مقاصد نظامی و تولید سلاح هستهای. |
| معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای
(ان.پی. تی) |
اول ژوییه ۱۹۶۸ | تاکنون ۱۹۰ کشور عضو (NPT) هستند و رژیم صهیونیستی و برخی از کشورها به این پیمان نپیوستهاند و کره شمالی نیز ۱۰ ژانویه ۲۰۰۳ از این پیمان خارج شده است.
این معاهده تعداد کشورهای هستهای را به پنج کشور شوروی، آمریکا، چین، فرانسه و انگلیس (تا قبل از ژانویه ۱۹۶۷ یک سلاح یا وسیله انفجاری هستهای ساخته و منفجر کرده باشند) محدود کرده و آنها را ملزم میکند که با نیت صحیح تلاشهایی را در جهت خلع سلاح انجام دهند. معاهده (NPT) کشورهای دیگری که تحت عنوان کشورهای فاقد سلاح هستهای نامبرده شدهاند را نیز ملزم به عدم انتخاب سلاح هستهای و انعقاد موافقتنامههایی جامع با پادمان آژانس بر روی مواد هستهای میکند. ماده ۴ معاهده منع گسترش سلاحهای هستهای به صراحت از حق ذاتی همه دولتهای عضو برای تحقیق و توسعه و استفاده از انرژی هستهای سخن به میان میآورد. |
| پیمان منع جامع آزمایش هستهای | ۱۰ سپتامبر ۱۹۹۶ | این پیمان کشورهای عضو را از هرگونه انفجار هستهای در هر مکانی تحت قلمرو یا کنترل کشور عضو منع میکند. |
برخی از نمونه پیماننامههایی هستهای که کشورهای غربی از امضای آن خودداری کردهاند
– معاهده عدم گسترش سلاحهای هستهای (NPT)طی دهههای گذشته فضای حاکم بر مسائل هستهای بهگونهای بوده که توسعه فناوری صلحآمیز هستهای از سوی دیگر کشورها، با بدبینی و نگرانی کشورهای دارنده سلاح اتمی مواجه شده است. علت این امر ساختار ضعیف معاهده عدم گسترش سلاحهای هستهای است که بر تبعیض بین کشورهای عضو بنا نهاده شده و تا به امروز با اعمال سیاستهای مختلف غرب، به همین شکل ضعیف باقی مانده است. این در حالی است که دلیل اصلی پیوستن کشورهای دیگر به این معاهده، امید به استفاده از مزایا و فوایدی است که در ماده ۴ این معاهده مبنی بر حق استفاده از انرژی صلحآمیز هستهای برای هر کشوری در نظر گرفته شده است. اگرچه این معاهده فینفسه با این هدف منعقد شد تا از گسترش سلاحهای هستهای دارندگان و تولیدکنندگان چنین سلاحی جلوگیری شود، اما به هر حال قدرتهای غربی با بهانه قرار دادن خطر گسترش سلاحهای اتمی تلاش کردند، محدودیتهای زیادی را بر معاهده تحمیل کنند. از دهه ۱۹۷۰، حدود ۱۹۱ کشور «پیمان منع اشاعه تسلیحات» (ان.پی.تی) را امضا کردند؛ کره شمالی نیز در سال ۲۰۰۳ از آن خارج شده است. رژیم صهیونیستی هرگز به عضویت این معاهده در نیامده و اظهارنظر رسمی درباره برنامه هستهای خود نکرده است.
– تفسیر یک سویه آمریکا از معاهده «ان.پی.تی»
سیاستهای جهانی و رویکردها سختگیرانه مبتنی بر «دکترین عدم گسترش» توسط ابرقدرتهایی مانند ایالاتمتحده آمریکا، تأثیر بسزایی بر ماده ۴ معاهده (ان.پی.تی) بهویژه مفهوم حق مسلم کشورهای عضو معاهده برای برخورداری از انرژی هستهای صلحآمیز گذاشته است. «برتراند گلد اشمیت» رئیس سابق شورای حکام آژانس بینالمللی هستهای در ارتباط با اتخاذ رویکردهای یکجانبه و عاری از حسن نیت توسط برخی از کشورهای غربی در خصوص مفاد معاهده (ان.پی.تی) بهویژه ماده ۴ میگوید: «تا اواسط دهه ۱۹۷۰ پادمان های آژانس بینالمللی انرژی اتمی و سیاستهای معاهده عدم گسترش، عاری از هرگونه محدودیت فنی بود به طوری که در آن زمان معاهده عدم گسترش را میتوان در یک جمله خلاصه کرد و آن اینکه انفجار اتمی ممنوع است و هر چیز دیگر مجاز است و هیچچیزی در معاهده عدم گسترش، کشورهای عضو را از پیگیری روشهای فنی انتخاب شده توسط آنها بازنمیدارد.» به عبارت دیگر تا قبل از تغییر استراتژی ایالات متحده در دهه ۸۰ میلادی و اعمال سختگیریهای نابجا در خصوص فعالیتهای حساس هستهای، کشورهای فاقد سلاح اتمی عضو معاهده حق داشتند از کلیه منافع و مزایای مندرج در ماده ۴ بدون نگرانی از تحمیل تحریمهای اقتصادی و یا تهدیدات امنیتی و نظامی استفاده کنند. از این رو رویکرد غیر عقلایی قدرتهایی مانند آمریکا باعث بروز بحرانهای جدی سیاسی، امنیتی و نظامی در سطح جهانی شده و شرایطی را ایجاد کرده که صلح و امنیت جهانی را به خطر انداخته است.
– معاهده درباره منع تسلیحات هستهای (TPNW)معاهده درباره منع تسلیحات هستهای (TPNW) بهعنوان اولین معاهده الزامآور قانونی و بینالمللی شامل یکسری ممنوعیتهای جامع درباره هرگونه فعالیت مرتبط با تسلیحات هستهای است که این ممنوعیتها شامل توسعه، آزمایش، تولید، دستیابی، مالکیت، ذخیره، استفاده و تهدید به استفاده از تسلیحات هستهای است. معاهده ممنوعیت استفاده از تسلیحات هستهای در سال ۲۰۱۷ با رأی مثبت ۱۲۲ کشور جهان به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسید. تاکنون ۸۶ کشور جهان این پیمان بینالمللی که سعی دارد استفاده، توسعه، تولید، آزمایش، استقرار، ذخیرهسازی و تهدید سلاحهای هستهای را ممنوع کند، امضا کرده و ۵۱ کشور آن را تصویب کردهاند. این متن اساساً نمادین تاریخی، بعد از ۹۰ روز لازمالاجرا است و به این ترتیب تولید استفاده و ذخیره تسلیحات هستهای از ژانویه ۲۰۲۱ غیرقانونی خواهد شد؛ اما با توجه به اینکه کشورهای دارای تسلیحات هستهای (قدرتهای اصلی هستهای- ایالات متحده، انگلیس، فرانسه و متحدان ناتو آمریکا) در مخالفت با پیامدهای بالقوه این پیمان متحد هستند، نه آن را امضا کردهاند و نه با آن موافقند. هیچکدام از ۹ کشوری که دارای سلاح اتمی هستند این معاهده را امضا نکرده و به اجرا نگذاشتند.
– خروج از پیمان منع موشکهای هستهای میانبرد (INF)نقض پیمانها و اقدامات یکجانبه رئیسجمهور آمریکا، ترامپ ۱۱ مرداد ۱۳۹۸ به طور رسمی اعلام کرد که از پیمان منع موشکهای هستهای میانبرد (INF) با روسیه خارج شد. این اقدام در حالی صورت گرفت که بسیاری از کشورها و چهرههای بینالمللی به بازگشت مسابقه تسلیحاتی هشدار دادند. پیمان منع موشکهای هستهای میانبرد که یکی از مهمترین معاهدات خلع سلاح هستهای در جهان بود در سال ۱۹۸۷ میان میخائیل گورباچف، آخرین رهبر شوروی سابق و رونالد ریگان، رئیسجمهوری وقت آمریکا امضا شد که بر اساس آن دو طرف متعهد شدند تولید و استقرار موشکهای کروز یا بالستیک زمینی با برد بین ۵۰۰ تا ۵۵۰۰ کیلومتر خودداری کنند. بهانه خروج ترامپ از آن نیز همانند پیمان آسمانهای باز، نقض آن توسط روسیه عنوان شد.