به گزارش نبض وطن، جشن یکصد و هشتمین سالروز تولد فهیمه اکبر هنرمند، خواننده، نویسنده گیلانشناس و فعال اجتماعی با عنوان «آهنگ سرگذشت» شامگاه سهشنبه (۱۸ آذرماه) با حضور جمعی از هنرمندان و نویسندگانی از گیلان و تهران با اجرای محیا ساعدی در تالار استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران برگزار و به مادران درگذشته تقدیم شد.
فهیمه اکبر با نام فهیمه یمین اسفندیاری خواننده، نویسنده گیلانشناس و فعال اجتماعی در ۱۸ آذرماه ۱۲۹۶ در تهران متولد شد و در ۱۲ شهریور ۸۱۳۸ درگذشت. او فرزند اسدالله یمین اسفندیاری بود و به خاطر سرکنسول بودن پدرش، سنین کودکی خود را در باکو (پایتخت جمهوری آذربایجان که در آن زمان جزئی از اتحاد جماهیر شوروی بود) گذراند
این برنامه با حمایت و قرار فرهنگی چند خانواده به یاد مادران درگذشته، یادبودی برای هنرمندی بود که آوازهایش برای ایران در جنگ جهانی دوم ماندگار شد.
عنوان «آهنگ سرگذشت»، برگرفته از شعری است که به دستخط فهیمه اکبر در شرح روز تولدش نوشته است: «با هر ستارهای که به گردون کند طلوع/با هر پرندهای که پرد بر فراز دشت/ انسان تازهای ره هستی کند شروع/ یک سرنوشت، میکند آهنگ سرگذشت»
برنامه با پخش قطعه «ای ایران ایران» با شعر زندهیاد تورج نگهبان، آهنگسازی محمد سریر و خوانندگی زندهیاد محمد نوری آغاز شد و در ابتدا مجری برنامه بخشهایی از کتاب «آهنگ سرگذشت»؛ ۹۱ سال از زندگی ناگفته فهیمه اکبر با موسیقی و سیاست، از گیلان تا واشنگتن به قلم معصومه جوادینسب را خواند.
پیامهای دختران برای مادری نیکوکار
در ادامه پیامهای تصویری دختران زندهیاد فهیمه اکبر؛ گیلان و گلی اکبر که ساکن آمریکا هستند، پخش شد.
گیلان اکبر پیانیست در این پیام درباره ویژگیهای فهیمه اکبر گفت: او انسان و هنرمندی فوقالعاده، با صدای گرم بود. مادرم، باهوشترین انسانی بود که در زندگیام میشناختم، بسیار زیبا و مهربان بود، وقتی به همراهم به سفرهای کنسرت دور دنیا میآمد نسبت به فرهنگهای هند، ایتالیا و خاورمیانه کنجکاو بود و با مردم آن کشورها ارتباط برقرار کرده و در سنتهای آنها شرکت میکرد.
وی افزود: مادرم شخصیت جذابی داشت، دوستدار کانون گرم خانواده بود، زمانی که دانست به موسیقی علاقهمندم، با سختیهایی شرایط تحصیل مرا در خارج از کشور فراهم کرد، اهمیت کار و آینده فرزندان بیش از هر چیز برای او بود و تا ابد قدردان او هستم.
گلی اکبر نویسنده و پژوهشگر و فرزند دیگر فهیمه اکبر نیز در پیام تصویری ضمن قدردانی از برگزارکنندگان این آیین به بیان خاطراتی از مادرش پرداخت و اظهارداشت: او سالها داوطلبانه بازرس پرورشگاهها در گیلان، به ویژه رشت و انزلی بود و همواره به اوضاع کودکان بیسرپرست رسیدگی میکرد.
وی گفت: مادرم در طول عمرش نیکوکاری و بخشش را ادامه داد، زمانی که او در آمریکا ساکن بود حتی در سالهای پایانی عمرش و در حالی که زندگی خودش محدود شده بود، برای پرورشگاهی در رشت کمک مالی میفرستاد و با بخشیدن زمینهایش به معلمان، آنان خانههای مستقل ساختند؛ مادرم به کتابخانه ملی رشت نیز کمک مالی میکرد.
این نویسنده اظهارداشت: مادرم یک درمانگاه رایگان تاسیس کرد و ماهیانه دارو در اختیار آن میگذاشت؛ منزل شخصیاش را به اداره میراث فرهنگی داد تا ساختمان آن موزه شهر رشت شود.
اکبر افزود: مادرم در تهران به جمعیت راه نو پیوست و مسئول بخش هنری آن شد تا به زنان فقیر و به ویژه زنان زندانی کمک کند؛ برای آنان وکیل میگرفتند و حقوقشان را پیگیری میکردند. همچنین مادرم برای زندانیان بیسواد کتاب میبرد و به آنان کمک میکرد تا سواد بیاموزند و به استقلال برسند؛ برای خدمتگزاران منزل نیز خانه خرید تا مستقل زندگی کنند.
فرزند زندهیاد اکبر بیان کرد: مادرم در دهههای پایانی عمر، با ادامه خدمات خیریه در آمریکا، به پاس کارهای نیکوکارانهاش جایزه خدمات اجتماعی دریافت کرد. داستان زندگی و نیکوکاری او در کتاب «آهنگ سرگذشت» به قلم معصومه جوادینسب منتشر شده است و زندگی مادرم، الگویی برای من و فرزندانم است، روحش در آرامش باشد.
یادبود عبدالله اشرفی
همچنین بخشی از این آیین به یادبود عبدالله اشرفی نوازنده و از چهرههای موسیقی ایران اختصاص داده شد و مهدی پسیان نوازنده درباره فعالیتهای اشرفی در حوزه موسیقی و ضبط آثار خوانندگان از جمله فهیمه اکبر در دهه ۳۰ مطالبی را بیان کرد.
در ادامه این آیین کلیپی با موضوع معرفی کتاب «اوخان» پخش شد. زندهیاد اکبر مجموعهای از ترانههای گیلکی؛ آثار جهانگیر سرتیپپور هنرمند، پژوهشگر و سیاستمدار گیلانی را در مجموعهای با نام «اوخان» گردآوری کرد، این مجموعه به همراه نقاشیهایی از حسین محجوبی سال ۱۳۳۸ منتشر شد.
حسین محجوبی نقاش پیشکسوت در جشن یکصد و هشتمین سالروز تولد فهیمه اکبر، توضیحاتی را درباره همکاری با این هنرمند ارایه کرد و گفت: ایران سرزمینی است که برای زن ارزش بسیاری قائل است و از برگزارکنندگان این برنامه و ارج نهادن به بانوان قدردانی میکنم.
همچنین در این آیین از شادی پیروزی مدیر انتشارات ایلیا برای انتشار نخستین کتاب آشپزی گیلان با عنوان «طباخی گیلان» و چاپ دوم کتاب «اوخان» اثر فهمیه اکبر، نویسندگان، روزنامهنگاران و فعالان هنری گیلانی؛ کوروش رنجبر (نویسنده نخستین مقاله درباره اکبر)، پیمان برنجی، ابراهیم مروجی و امین حقره که از تلاشگران پیشتاز در معرفی فهیمه اکبر در دهههای ۸۰ و ۹۰ بودهاند، با اهدای نماد سرو، درخت مورد علاقه فهیمه اکبر و مینیاتورهای سه زبانه از آثار حسین بهزاد، قدردانی شد.
روایت غزل شاکری از ایفای نقش فهیمه اکبر در سریال «خاتون»
در بخش دیگری از این آیین، غزل شاکری بازیگر و خواننده درباره ایفای نقش فهیمه اکبر در سریال «خاتون» گفت: بسیار خوشحالم که نقش فهیمه اکبر را در این سریال ایفا کردم و ایفا کردن این نقش هم سخت بود. فهمیه اکبر بودن خیلی کار آسانی نیست قطعا من هر چقدر تلاش کرده باشم زنی از جنس قدرت و هنر را به نمایش بگذارم همچون او نمیشود.
وی گفت: سال گذشته به همراه همسرش و دوستی برای رونمایی از کتاب «آهنگ سرگذشت» به رشت سفر کردم و به موزه ملی رشت رفتم؛ موزهای که زمانی خانه فهیمه اکبر بود تا با داستان زندگی خانم اکبر آشنا شوم. خانهها داستانهایی دارند که با شنیدنشان انسانها بهتر میشوند و از آشنایی با خانم اکبر و حضور در این فضا احساس رضایت داشتم و دوست دارم بیشتر با این شخصیت آشنا شوم.
در ادامه بخشهایی از مستند «نامههایی از آمریکا» با روایتی از زندگی فهمیه اکبر به کارگردانی نظام منوچهری پخش شد و توسط کارگردان مورد بررسی قرار گرفت.
یادبود نجمه شمسبخش
بخش دیگری از این آیین به یادبود نجمه شمسبخش دختر ایرانگرد، کوهنورد و دوچرخهسوار اختصاص داشت که در نخستین روز جنگ دوازده روزه به شهادت رسید. چاپ جدید کتاب «آهنگ سرگذشت»، در آستانه روز مادر، به مادر نجمه شمسبخش تقدیم شد.
محمدرضا اسدزاده عضو شورای سردبیری خبرآنلاین و از برگزارکنندگان این آیین درباره نکوداشت شمسبخش اظهارداشت: او ایرانگرد، کوهنورد و دوچرخهسوار و به دنبال نوعدوستی، صلح و همزیستی مسالمتآمیزبود، فهمیه اکبر نیز به دنبال صلح بود، به همین خاطر نکوداشت شمسبخش در این برنامه انتخاب شد، این گفتوگو نه سیاسی است و نه صرفاً فرهنگی-هنری بلکه ریشهای ایرانی دارد.
معصومه جلالینسب نویسنده کتاب «آهنگ سرگذشت» و از دوستان نجمه شمسبخش گفت: نجمه همواره لبخند بر صورتش داشت و دوست داشت با همه گفت و گو کند و این تاثیر تربیت والدینش است، او سعی میکرد همچون فهمیه اکبر در هر انسان، گفت و گو و فرهنگ صلح را ترویج کند و در چاپ چهارم کتاب هم به این موضوع اشاره کردم.
گروه موسیقی «جوما» در بخش پایانی این آیین ترانههای فهیمه اکبر و جهانگیر سرتیپپور در جنگ جهانی دوم و اشغال گیلان را اجرا کرد.
فهیمه اکبر با نام فهیمه یمین اسفندیاری خواننده، نویسنده گیلانشناس و فعال اجتماعی متولد ۱۸ آذرماه ۱۲۹۶ در تهران بود. او فرزند اسدالله یمین اسفندیاری بود و به خاطر سرکنسول بودن پدرش، سنین کودکی خود را در باکو (پایتخت جمهوری آذربایجان که در آن زمان جزئی از اتحاد جماهیر شوروی بود) گذراند. استعداد موسیقی فهیمه در باکو کشف شد و او پس از بازگشت به ایران، کار موسیقایی را ادامه داد و مدتی شاگرد مرتضی خان محجوبی شد.
او به سبک شانسونهای اروپایی آواز میخواند و آواز خواندن به چند زبان را میدانست. فهیمه سال ۱۳۱۷ با محسن اکبر ازدواج کرد و نام خانوادگی شوهرش را به روی خود گذاشت. فهیمه و محسن اکبر در گیلان ساکن شدند و در آنجا فهیمه به پژوهش فرهنگ گیلکها پرداخت. او نخستین کتاب درباره آشپزی گیلان را منتشر کرد و به خواندن ترانههای گیلکی روی آورد.
در سالهای پایانی دهه ۱۳۳۰، او مجموعهای از ترانههای گیلکی؛ آثار جهانگیر سرتیپپور هنرمند، پژوهشگر و سیاستمدار گیلانی را در مجموعهای با نام «اوخان» گردآوری کرد، این مجموعه به همراه نقاشیهایی از حسین محجوبی سال ۱۳۳۸ منتشر شد. اکبر نیز شخصاً تعدادی از ترانههای آن مانند «نوشو، نوشو»، «جومهبازار»، «گیلانجان»، «آفتاب خیزان»، «أی بوخوفته دیل»، و «دریاکناران» را اجرا کرد.
فهیمه اکبر همچنین در فعالیتهای اجتماعی مردمنهاد فعالیت داشت. پس از انقلاب، فهیمه و محسن به همراه سه فرزندشان، به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کردند. او در سالهای حضورش در آمریکا، یک آلبوم موسیقی گیلکی در این کشور منتشر کرد. اکبر شهریور ۱۳۸۸، در ۹۱ سالگی، در شهر واشینگتن درگذشت. خوانندگانی همچون احمد عاشورپور، محمد نوری، فریدون فرخزاد، پری زنگنه و مینو جوان، شماری از آثار فهیمه اکبر را بازخوانی کردند.
در تیتراژ پایانی فیلم «ناگهان درخت»، ساخته صفی یزدانیان در ۱۳۹۷، از صدای فهیمه اکبر در ترانه «نوشو، نوشو» استفاده شد. همچنین در سریال نمایش خانگی «خاتون» محصول سال ۱۴۰۰، غزل شاکری نقش فهیمه اکبر را بازی و بعضی از آثار او را بازخوانی کرد.