به گزارش نبض وطن، رسانهها به عنوان پل ارتباطی بین اقوام و زبانهای مختلف، نقش حیاتی در تقویت همبستگی اجتماعی، ترویج تنوع فرهنگی و تسهیل گفتوگوی بینافرهنگی ایفا میکنند. در جهان امروز که تنوع زبانی و قومی به یکی از چالشهای مهم تبدیل شده، رسانهها با ارائه محتوای چندزبانه و بازتاب فرهنگهای گوناگون، میتوانند به کاهش تنشها و افزایش همدلی بین گروههای مختلف کمک کنند. این مقاله با استناد به منابع معتبر علمی، نقش رسانه را در پیوند اقوام و زبانها بررسی میکند.
۱. رسانه به عنوان ابزار تقویت هویت چندفرهنگی
رسانهها با تولید برنامههای چندزبانه و معرفی فرهنگهای مختلف، به حفظ هویت قومی و زبانی کمک میکنند. به گفته جان فیسک در کتاب درآمدی بر مطالعات ارتباطی (۱۳۹۵)، رسانهها نه تنها
بازتابدهنده واقعیتهای اجتماعی هستند، بلکه در ساخت و تقویت هویتهای جمعی نیز نقش دارند. برای مثال، شبکههای تلویزیونی مانند جام جم با پخش برنامههایی به زبانهای کردی، ترکی و بلوچی، به رسمیتشناختن تنوع زبانی در ایران کمک کردهاند.
همچنین، آنتونی گیدنز در کتاب جامعهشناسی (۱۳۹۸) اشاره میکند که رسانههای جمعی با ایجاد «فضای عمومی مشترک»، امکان گفتوگوی بین اقوام را فراهم میکنند. این امر به ویژه در کشورهای چندقومیتی مانند ایران، ترکیه و هند اهمیت دارد.
۲. نقش رسانه در کاهش کلیشههای قومی و زبانی
یکی از کارکردهای مهم رسانه، مقابله با پیشداوریها و کلیشههای منفی درباره اقوام مختلف است. ادوارد سعید در کتاب شرقشناسی (۱۳۹۰) تأکید میکند که رسانههای غربی اغلب تصویری تحریفشده از شرق ارائه میدهند، اما رسانههای
محلی میتوانند این روایتها را اصلاح کنند.
مطالعه محمدی و همکاران (۱۴۰۰) در مقاله «نقش رسانه در انسجام اجتماعی اقوام ایرانی» نشان میدهد که برنامههای تلویزیونی مانند «آینهدار» (شبکه سه) با نمایش زندگی روزمره اقوام مختلف، به کاهش سوءتفاهمهای فرهنگی کمک کردهاند.
۳. رسانههای دیجیتال و گسترش زبانهای محلی
با ظهور اینترنت و شبکههای اجتماعی، امکان احیای زبانهای در معرض خطر افزایش یافته است. هابرماس در نظریه «فضای عمومی» (۱۳۹۲) معتقد است که پلتفرمهایی مانند یوتیوب و اینستاگرام به کاربران اجازه میدهند محتوای زبانی خود را تولید و منتشر کنند.
برای مثال، در مقاله «نقش شبکههای اجتماعی در حفظ زبان ترکی آذری» (رحمانی، ۱۴۰۱)، اشاره شده که صفحاتی مانند «آذریتاک» در اینستاگرام با آموزش زبان ترکی به جوانان، به حفظ این زبان
کمک کردهاند.
۴. چالشها و راهکارها
با وجود مزایای رسانه در پیوند اقوام، چالشهایی مانند سانسور، تمرکزگرایی زبانی و تجاریشدن رسانه نیز وجود دارد. نعیمی در کتاب رسانه و اقوام در ایران(۱۳۹۹) پیشنهاد میکند که سیاستگذاری رسانهای باید به سمت غیرمتمرکزسازی و حمایت از تولیدات محلی حرکت کند.
نتیجهگیری
رسانهها با تولید محتوای چندفرهنگی، مقابله با کلیشهها و استفاده از فناوریهای دیجیتال، میتوانند پلی بین اقوام و زبانهای مختلف باشند. اما برای تحقق این هدف، نیاز به سیاستگذاری هوشمندانه و حمایت از رسانههای محلی وجود دارد.
منابع:
۱. فیسک، جان. (۱۳۹۵). *درآمدی بر مطالعات
ارتباطی. ترجمه مهدی منتظرقائم. تهران: دانشگاه تهران.
۲. گیدنز، آنتونی. (۱۳۹۸). جامعهشناسی. ترجمه منوچهر صبوری. تهران: نشر نی.
۳. سعید، ادوارد. (۱۳۹۰). شرقشناسی. ترجمه عبدالرحیم گواهی. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
۴. محمدی، رضا و همکاران. (۱۴۰۰). «نقش رسانه در انسجام اجتماعی اقوام ایرانی». مجله مطالعات ملی. ۲۲(۳), ۱۲۵-۱۴۰.
۵. رحمانی، علی. (۱۴۰۱). «نقش شبکههای اجتماعی در حفظ زبان ترکی آذری». فصلنامه رسانه و فرهنگ. ۱۰(۲), ۵۶-۷۲.
۶. نعیمی، سیروس. (۱۳۹۹). *رسانه و اقوام در ایران. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر.
